Η Σημασία των πολύ πρώιμων βιωμάτων.
Σε αντίθεση με τον φίλο ψυχίατρο Νικηφόρο Αγγελόπουλο, καθηγητή ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας που γράφει, εμείς εκτιμούμε ότι όντως υπάρχει αυτός ο τύπος μητέρας που περιγράφεται παρακάτω.
Μέσα στα πλαίσια των θεωριών για την ψυχοπαθογόνο μητρομέριμνα που έκαναν την εμφάνιση τους κατά τις αρχές του 20ου αιώνα, οι ψυχίατροι μελετούσαν τις οικογένειες των σχιζοφρενών ασθενών ψάχνοντας για γενεσιουργούς παράγοντες της νόσου. Υπέθεταν ότι μητέρες με ψυχολογικά προβλήματα, ανυποψίαστες από τις ανάγκες των παιδιών τους, φέρνουν στον κόσμο υγιή παιδιά και σιγά-σιγά τα τρελαίνουν. Η ιδέα ότι ένα μείγμα μητρικής υπερπροστασίας και απορριπτικότητας έπαιζε αιτιακό ρόλο, κέρδιζε έδαφος και το 1948 προτάθηκε από την Dr. Frieda Fromm-Reichman* γι' αυτές τις μητέρες, ο ατυχής όρος “σχιζοφρενογόνος μητέρα”.
Σύμφωνα με τις περιγραφές της Dr. Reichman, η σχιζοφρενογόνος μητέρα είναι μια γυναίκα αμφιθυμική, αγχώδης, ανασφαλής και τελειοθηρική. Η στάση της προς το παιδί είναι συγκεκαλυμμένα απορριπτική, μη φιλική έως εχθρική, περιοριστική, αυταρχική, άκαμπτη, εξουσιαστική, με αδυναμία να καταλάβει αυτό που θέλει να εκφράσει το παιδί και μια έντονη τάση να γκρινιάζει και να παρεμβαίνει. Ταυτόχρονα είναι υπερπροστατευτική και καλλιεργεί την εξάρτηση του παιδιού προς αυτήν.
Οι ψυχογενείς θεωρίες για την σχιζοφρένεια έφτασαν στο ακρότατο σημείο εκείνες τις δεκαετίες. Το κοινωνικό κλίμα ευνοούσε τέτοιες προσεγγίσεις. Ήταν η εποχή που πλήθος παραδοξολογιών είχε εισβάλλει στην ψυχιατρική, η οποία είχε μετατραπεί σε άσυλο χρεωκοπημένων ιδεολογιών και εξωφρενικών διανοουμένων που αρκετοί ήσαν και ψυχίατροι (μεταμοντέρνοι κοινωνιολόγοι, γνωστικοί σχετικιστές, μετανεωτερικοί αποδομιστές, κοινωνικοί κονστρουκτιβιστές, στρουκτουραλιστές…).
Διακήρυτταν, κάποιοι από αυτούς, ότι η σχιζοφρένεια δεν είναι νόσος αλλά τρόπος αντίδρασης του εφήβου για να τα βγάλει πέρα με τα αφόρητα συναισθήματα που τον κατακλύζουν και τις πιέσεις που του ασκούνται από την οικογένεια του, την κοινωνία και την καπιταλιστική ηθική. Οι δε συμπεριφορές του, θεωρήθηκε ότι ησαν τρόποι κατανόησης του τοξικού περιβάλλοντος του σπιτιού.
Ενώ αποστασιοποιημένες και παρεμβατικές μητέρες υπάρχουν, δεν υπήρχαν ενδείξεις ότι είχαν σχιζοφρενικά παιδιά περισσότερο από οποιεσδήποτε άλλες μητέρες.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η οικογενειακή ατμόσφαιρα δεν παίζει ρόλο στην ψυχική υγεία των παιδιών. Είναι γνωστό ότι η ψυχική υγεία των γονέων μπορεί να επιδράσει στην ποιότητα ζωής του παιδιού. Από την άλλη μεριά δεν πρέπει να αγνοούνται γονεϊκές πρακτικές που επιδρούν στο παιδί, γιατί έτσι είναι σαν να φαίνεται ότι μόνο το παιδί χρειάζεται βοήθεια και όχι όλη η οικογένεια.
Ταυτοχρόνως η έρευνα γύρω από τους βιολογικούς συντελεστές είχε ήδη δώσει ουσιαστικά αποτελέσματα. Είχαν επισημανθεί βιοχημικοί παράγοντες όπως η ντοπαμίνη και κυκλοφορούσαν τα πρώτα αντιψυχωσικά φάρμακα και σε λίγα χρόνια άδειασαν τα ψυχιατρικά άσυλα της Ευρώπης.
Η θεραπεία οικογένειας στους σχιζοφρενείς ήταν αναποτελεσματική. Η σχιζοφρένεια θεωρείται σήμερα ως εγκεφαλική διαταραχή, που επιδρά στο συναίσθημα και στην αντιμετώπιση της κυρίαρχο ρόλο παίζει η φαρμακευτική αγωγή.
Παρ΄όλα αυτά τότε, το ερώτημα αν η σχιζοφρένεια είναι ψυχογενής ή βιολογική νόσος δεν είχε ακόμη επίσημα απαντηθεί. Στα επίσημα συγγράμματα της εποχής οι ψυχογενείς θεωρίες κατελάμβαναν σχεδόν όλον τον χώρο ενώ τα βιολογικά επιχειρήματα είχαν τον χαρακτήρα υποσημειώσεων. [Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει σήμερα.- Δ.Λ.]
Ωστόσο, καθώς η αποασυλοποίηση προχωρούσε, μια καινούργια πραγματικότητα είχε ήδη δημιουργηθεί. Οι μητέρες, και οι οικογένειες όλο και περισσότερο ανελάμβαναν τον ρόλο των φροντιστών των παιδιών τους με την νόσο. Αυτές οι μητέρες που τόσο σκληρά είχαν κατηγορηθεί. Βέβαια υπήρχαν και άτυχοι, χωρίς οικογένεια, ασθενείς που κατέληγαν άστεγοι ή στην φυλακή.
Η ακραία πολιτικοποίηση των ψυχογενών απόψεων για την σχιζοφρένεια από τους γνωστούς «διανοούμενους της αντικουλτούρας» έφτασε στο χείλος της ανοχής της την επιστημονική κοινότητα, με τον RD Laing να οραματίζεται την θεραπεία της σχιζοφρένειας μετά την κατάρρευση του καπιταλισμού και της μονοδιάστατης συνείδησης που παράγει, τη μητερα που μεταλλάσσεται σε σχιζοφρενογόνο παράγοντα.
Κανέναν δεν ωφελεί το κατηγορητήριο κατά της μητέρας. [Δεν πρόκειται περί "κατηγορητηρίου" διότι χρέος του επιστήμονα είναι να αναφέρει ότι βρήκε ότι ισχύει ως αληθές ασχέτως συνεπειών! Διότι τώρα θα λέγαμε ότι ανάποδα, προκειμένου να απενοχοποιηθούν αυτές οι μητέρες, γίνεται ένα βαλπουργιανό όργιο γύρω από τα χιλιάδες γονίδια που θα μπορούσαν εντελώς θεωρητικά, σε απίθανους συνδυασμούς να είναι υπεύθυνα. Φυσικά το όνειρο της απομόνωσης ενός και μόνο γονιδίου που θα προκαλούσε την σχιζοφρένεια έχει τόσο πολύ πραγματοποιηθεί όσο το να βρούμε τον μυθικό μονόκερο ή τον λαγό με κέρατα του Θιβετιανού βουδισμού. - Δ.Λ.]
Οι επιπτώσεις από τη σκληρή επίθεση εναντίον της οικογένειας γενικά και της μητέρας ειδικότερα και από τη συνακόλουθη ενοχοποίησή τους δεν έχουν ακόμη διερευνηθεί αλλά φαίνεται ότι ήσαν πολύ τραυματικές.
*Η Dr Frieda Fromm-Reichman (1889 -1957). Αρχικά νευρολόγος-ψυχίατρος και αργότερα ψυχαναλύτρια. Πίστευε ότι μπορούσε να θεραπεύσει την σχιζοφρένεια με ψυχανάλυση. Δεν ήταν η μόνη ψυχίατρος εκείνη την εποχή που πίστευε σε αυτήν την «θεραπεία». Υποστήριζε ότι βοηθώντας τους ασθενείς να εκδραματίσουν (to act out) πχ αυνανιζόμενοι ή να την φτύνουν στο πρόσωπο κατά την συνεδρία, πετύχαιναν μια επικοινωνία βαθύτερη και καλύτερη με τον θεραπευτή και τον έξω κόσμο. Αρκετοί ασθενείς, και συγγενείς τους, την είχαν καταγγείλει και είχε εμπλακεί σε δικαστικούς αγώνες. Παντρεμένη με τον κατά 11 χρόνια μικρότερο ασθενή της και αργότερα σπουδαίο μελετητή της ανθρώπινης καταστροφικότητας, Erich Fromm. Έμειναν μαζί για μικρό χρονικό διάστημα και όταν ο Erich έπαθε φυματίωση (που η Reichman την απέδιδε στο στρες) νοσηλεύθηκε σε σανατόριο και δεν έζησαν ξανά μαζί. Έλαβαν διαζύγιο αργότερα το 1942. Η Dr Reichman, δεν είχε παιδιά.
Kommentare