“Το 1972, οι αδελφοί Ταβιάνι γύρισαν το "Σαν Μικέλε", την τραγική ιστορία ενός Ιταλού αναρχικού, ελεύθερη διασκευή της νουβέλας του Λέοντος Τολστόι "Το θείο και το ανθρώπινο" (1906), αφιερωμένη στο ρώσικο ναροντνικισμό.
Ο πρωταγωνιστής είναι ένας αστός διανοούμενος που επιλέγει το στρατόπεδο της επανάστασης - όπως οι ρώσοι ναρόντνικοι του Τολστόι - και αποφασίζει να σμίξει με το λαό.
Τη δεκαετία του 1870 ο ήρωάς μας οργώνει τη χώρα και συμμετέχει στην οργάνωση κινημάτων εξέγερσης σε πολλές πόλεις, με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να καταδικαστεί σε θάνατο. Λίγο πριν την εκτέλεση όμως η ποινή του μετατρέπεται σε ισόβια φυλάκιση σε απομόνωση.
Η σταθερότητά του και ο πολιτικός του μεσσιανισμός του επιτρέπουν να μείνει πιστός, για δέκα χρόνια απόλυτης απομόνωσης, στα ιδανικά του. Επιδεικνύει απίστευτη ζωτική ενέργεια και επιβιώνει αναδημιουργώντας γύρω του ένα φανταστικό κόσμο όπου ζωντανεύουν νοερά οι σύντροφοι του, τα βιβλία του και οι έντονες συζητήσεις.
Όταν τον μεταφέρουν σε άλλη φυλακή αλυσοδεμένο και με αυστηρή αστυνομική φρουρά, η βάρκα του συναντά μια άλλη, που μεταφέρει νεαρούς σοσιαλιστές κρατούμενους. Συζητώντας μαζί τους, στην πρώτη του συζήτηση μετά από δέκα χρόνια, ο Τζούλιο ανακαλύπτει τις πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές που έχουν συμβεί στη διάρκεια της κράτησής του.
Οι νέοι μιλούν μια γλώσσα διαφορετική από τη δική του και υπερασπίζονται μια νέα έννοια του σοσιαλισμού όπου το μαζικό κίνημα έχει αντικαταστήσει την παλιά μέθοδο της “προπαγάνδας μέσω της πράξης”.
Μπροστά σ’ αυτή την αποκάλυψη, ο κόσμος του Τζούλιο καταρρέει. Συνειδητοποιεί ότι ανήκει σε μια παρωχημένη εποχή και η ζωή του τού φαίνεται ξαφνικά μάταιη και δίχως νόημα. Αυτοκτονεί πέφτοντας, αλυσοδεμένος, από τη βάρκα στο νερό.
[Ο Ήρωας του Τολστόη είναι ο Σβετλογκούμπ.
Ο Τζούλιο καταρρακώνεται ΚΑΙ από την αλαζονεία των νεαρών που σχεδόν τον χλευάζουν αντί να τον σεβαστούν.
Η έμπρακτη προπαγάνδα σήμαινε ακόμα και φόνους π.χ. Εστεμμένων με βόμβα - ο αδελφός του Λένιν Αλέξανδρος--
ή μαχαίρι (η Σίσσυ στη Γενεύη από τον Λουκένι)
Ναρόντνικι ήσαν οι της Λαϊκής Βούλησης=Ναρόντναγια Βόλια.]
Εστιάζοντας στην αντιπαράθεση μεταξύ αναρχισμού και μαρξισμού, η ταινία υπογράμμιζε την τραγική διάσταση - φτιαγμένη από θυσίες και αυταπάτες - της ιστορίας του σοσιαλισμού. Αυτό το δράμα, όπως εξηγούσε ο Βιτόριο Ταβιάνι σε μια συζήτηση, ”αφηγείται το παρελθόν για να μιλήσει για το παρόν”.
“Το παρελθόν δεν εγκαταλείπει ποτέ το παρόν κι αυτά τα δύο δεν μπορούν να διαχωριστούν. Το παρελθόν παραμένει εντός μας και, κατά συνέπεια, μπορεί πάντα να επανενεργοποιηθεί. Τίποτα δεν χάνεται οριστικά, έστω κι αν όλα όσα ανήκουν στο παρελθόν - τόσο τα υλικά αντικείμενα όσο κι οι ατομικές και συλλογικές αναμνήσεις μας - είναι φθαρτά και διαρκώς απειλούνται”. (Βάλτερ Μπένγιαμιν)
Προσοχή, λοιπόν, στους φανταστικούς κόσμους, έστω κι αν προέρχονται από ένα πραγματικό παρελθόν, έστω κι αν μπορούν να τροφοδοτούν την πίστη και τις αντοχές.
[Κείμενο από Κωστας Κωστοπουλος]
Comentarios